NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG VĂN HOÁ Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI HIỆN NAY

Môi trường văn hóa (MTVH) là “môi trường chứa đựng những giá trị văn hóa và diễn ra các quan hệ văn hóa, các thể loại văn hóa hưởng thụ văn hóa con người”. Môi trường văn hóa ở Trung tâm là một bộ phận của môi trường văn hoá xã hội, song có tính đặc thù riêng biệt, được thể hiện trong những thành tố của nó, đó là toàn bộ những yếu tố vật chất và tinh thần hợp thành một chỉnh thể có quan hệ về mặt văn hoá với tổ chức và hoạt động dân sự và quân sự; được thể hiện thông qua các hoạt động như: hoạt động giáo dục; hoạt động nghệ thuật; quan niệm sống, cách sống; các quan hệ xã hội, quan hệ quân đội- quân sự với dân sự biểu hiện trong ứng xử, giao tiếp và thực hiện chức trách nhiệm vụ; các hình thức sáng tạo và hưởng thụ văn hóa; các thể chế, thiết chế văn hóa; cảnh quan môi trường, điều kiện vật chất phục vụ đời sống văn hoá.

Xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ và những đặc điểm riêng của môi trường giáo dục QP- AN, việc nâng cao chất lượng xây dựng MTVH ở Trung tâm hiện nay có vai trò rất quan trọng, được thể hiện trên những vấn đề cơ bản sau:

Thứ nhất, MTVH thường xuyên tác động đến quá trình hình thành, nuôi dưỡng phát triển những giá trị cao đẹp chân- thiện- mỹ và là cái nôi hoàn thiện những phẩm chất văn hoá của mọi người; trực tiếp góp phần nâng cao trình độ, bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, tình cảm cách mạng và nhân cách của cán bộ, giảng viên, sỹ quan biệt phái, viên chức, người lao động, học sinh, sinh viên.

Thứ hai, MTVH là điều kiện quan trọng, tạo động lực để Trung tâm hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, xây dựng tổ chức Đảng trong sạch vững mạnh; xây dựng Trung tâm vững mạnh toàn diện. Là cơ sở để nâng cao chất lượng GDQPAN cho các đối tượng, góp phần xây dựng chất lượng HS, SV cho các trường thành viên của ĐHQGHN và các đơn vị liên kết đào tạo. Đồng thời là điều kiện quan trọng thúc đẩy xây dựng MTVH lành mạnh trên địa bàn đóng quân.

Thứ ba, nâng cao chất lượng xây dựng MTVH lành mạnh, phong phú sẽ góp phần hạn chế những ảnh hưởng của phản văn hoá, tư tưởng và hành động tiêu cực tác động đến con người. Bồi dưỡng nâng cao khả năng tự đề kháng của mọi người và chủ động đấu tranh với các loại hình văn hóa xấu độc, góp phần phòng chống chiến lược “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Đối tượng học tập QP-AN tại Trung tâm chủ yếu là HS, SV. Đây là lực lượng xã hội đặc thù, đang trong quá trình định hình nhân cách, đạo đức và lối sống. Là những người tràn đầy sức sống, có hoài bão, ước mơ, năng động, được đào tạo một cách cơ bản, toàn diện theo tất cả các chuyên ngành; nhạy bén với cái mới, nắm trong tay tri thức thời đại. Họ là lực lượng chủ yếu thực hiện các nhiệm vụ, đồng thời là bộ phận đông đảo nhất, là nhân tố tích cực tham gia xây dựng MTVH và trực tiếp được hưởng thụ các hoạt động, sản phẩm văn hoá tại Trung tâm. Họ chịu sự tác động bởi những nhân tố bên ngoài và từ chủ quan của chủ thể, sự tác động đó theo cả chiều hướng tích cực và tiêu cực đan xen lẫn nhau. Hiện nay, đời sống vật chất, tinh thần của toàn xã hội và các trường đại học được nâng cao và ngày càng phát triển, do đó nhu cầu thụ hưởng văn hoá được cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên, mặt trái của nền kinh tế thị trường và nhiều tiêu cực của môi trường xã hội tác động mạnh đến đời sống văn hoá của HS, SV; chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch tiếp tục bằng mọi âm mưu, thủ đoạn dụ dỗ, lôi kéo, đầu độc, mua chuộc HS, SV thông qua con đường văn hoá, tinh thần; bên cạnh đó từ những hạn chế trong nhận thức, tư tưởng, tâm lý của HS, SV như: chưa trải nghiệm, thiếu kiên trì, dễ cực đoan, khả năng tự định hướng, nhận biết, tự chế ngự còn hạn chế. Nếu họ không được quản lý, giáo dục, vui chơi trong một MTVH lành mạnh sẽ bị tha hoá.

Từ đặc điểm của người học, nhận thức rõ vai trò xây dựng MTVH trong Trung tâm vừa là động lực, vừa là mục tiêu để xây dựng, hoàn thiện nhân cách con người, tạo động lực hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ. Cấp ủy, Ban Giám đốc Trung tâm đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện hiệu quả các hoạt động nhằm xây dựng MTVH phong phú, lành mạnh gắn với triển khai phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Đồng thời bảo đảm và không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, giảng viên, sỹ quan biệt phái, viên chức, người lao động và các đối tượng người học của Trung tâm. Cấp ủy, Ban Giám đốc Trung tâm luôn chú trọng xây dựng và giải quyết tốt, xử lý hài hòa các quan hệ văn hóa, triển khai các tiêu chí thực hiện nếp sống văn minh trong giao tiếp, ứng xử văn minh lịch sự nơi công sở, tạo nét đẹp văn hóa trong mỗi phòng, khoa, đơn vị quản lý người học. Thường xuyên có các biện pháp đấu tranh chống các biểu hiện tiêu cực, thiếu văn hóa nảy sinh trong Trung tâm. Đặc biệt, bằng các biện pháp quản lý khoa học, linh hoạt, chặt chẽ, Trung tâm đã chủ động phòng chống, ngăn ngừa từ xa các biểu hiện dụ dỗ, lôi kéo, mua chuộc, tuyên truyền các giáo lý thần quyền, mê tín dị đoan đối với HS, SV, không để các tư tưởng xấu, các tệ nạn xã hội thâm nhập, thấm thấu vào Trung tâm. Tích cực tự tổ chức cải tạo cảnh quan văn hóa theo tiêu chí “Sáng- xanh- sạch- đẹp”. Xây dựng và duy trì hoạt động thường xuyên các thiết chế văn hóa như: Bảng tin, bảng ảnh truyền thống, hệ thống banner, khẩu hiệu tuyên truyền và chỉ đạo hành động; “vườn hoa, hàng cây, ghế đá thanh niên”; chương trình phát thanh dành cho các bạn trẻ... Bên cạnh đó, hàng tháng Trung tâm tổ chức nói chuyện chuyên đề về lịch sử truyền thống, thông báo chính trị, thời sự, chiếu phim; tổ chức gặp gỡ đối thoại với các nhân chứng lịch sử, tọa đàm trao đổi về nét đẹp văn hóa.

Với phương châm "Văn hoá hoá giáo dục", Trung tâm khuyến khích và tạo điều kiện để mọi người được tham gia, phát huy khả năng sáng tạo và được hưởng thụ các hoạt động văn hoá, thông qua phong trào văn nghệ, giao lưu, dạ hội, lửa trại. Duy trì và tổ chức tốt các hoạt động thể dục, thể thao, trò chơi dân gian, vui chơi giải trí nhằm tạo nên sân chơi, môi trường văn hoá phong phú để mọi người được hoạt động, rèn luyện, phát triển toàn diện về trí lực, thể lực, có đời sống tinh thần phong phú, lành mạnh. Đáng chú ý là việc xây dựng MTVH trong Trung tâm đã gắn kết chặt chẽ với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và xây dựng “Môi trường sư phạm quân sự” nên đã làm cho các giá trị văn hóa  được lan tỏa thấm sâu vào mọi hoạt động, làm ngời sáng hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ”, những sỹ quan quân đội biệt phái trong lòng nhân dân và các thế hệ HS, SV.

Thực tiễn kết quả xây dựng MTVH của Trung tâm những năm qua đã góp phần quan trọng tạo động lực để Trung tâm hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị trọng tâm; cấp ủy, chi bộ đạt trong sạch vững mạnh; đội ngũ cán bộ, giảng viên, sĩ quan biệt phái, viên chức, người lao động và các đối tượng người học luôn đoàn kết, dân chủ, hoàn thành tốt chức trách nhiệm vụ; đời sống tinh thần được nâng cao; đã tạo dựng MTVH lành mạnh, giàu tính giáo dục vì mục tiêu giáo dục toàn diện, giáo dục con người mới trong các trường đại học; góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tại địa phương.

Tuy nhiên, trong thực hiện xây dựng MTVH ở Trung tâm còn bộc lộ những hạn chế là: Nhận thức về sự cần thiết phải xây dựng MTVH của một số cán bộ, giảng viên, viên chức nhất là một bộ phận người học chưa sâu sắc. Phần lớn các đối tượng HS, SV cho rằng đến học tập rèn luyện trong thời gian ngắn nên có tư tưởng tạm bợ, chưa tự giác tích cực tham gia xây dựng MTVH. Điều kiện cơ sở vật chất, phương tiện bảo đảm cho các hoạt động văn hoá, tinh thần đã được cải thiện đáng kể song vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu hoạt động của mọi đối tượng. Chất lượng, hiệu quả, nội dung, hình thức hoạt động để xây dựng MTVH chậm đổi mới, thiếu linh hoạt. Các cơ quan chức năng, khoa đào tạo, khung quản lý người học còn ít lồng ghép các nội dung xây dựng MTVH với hoạt động giảng dạy, hoạt động chuyên môn và quản lý người học. Phương thức hoạt động của thể chế và các thiết chế văn hóa ở Trung tâm còn hạn chế, chưa được đầu tư nhiều cơ sở vật chất để xây dựng MTVH; chưa có lực lượng (nhân viên chuyên trách) được bồi dưỡng chuyên môn để quản lý, điều hành các hoạt động văn hóa.

Hiện nay, Trung tâm đứng trước những cơ hội và thách thức. Nước ta tiếp tục hội nhập kinh tế thế giới sâu rộng, giao lưu, giao thoa văn hóa diễn ra mạnh mẽ, có cả mặt tích cực và mặt tiêu cực tác động trực tiếp đến đời sống văn hóa tinh thần của toàn xã hội. Các thế lực thù địch đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, bằng nhiều thủ đoạn hình thức tinh vi, thâm độc. Trong đó, chúng dùng mọi thủ đoạn để dụ dỗ, lôi kéo, mua chuộc, khống chế đối tượng HS, SV. Trước những biến động về giá trị chuẩn mực, nếp sống văn hóa học đường, lối sống, thái độ hành vi của HS, SV đang có chiều hướng tiêu cực, thì văn hóa học đường thực sự là yếu tố tác động trực tiếp tới định hướng tương lai của đất nước và vận mệnh dân tộc. Vì vậy, nâng cao chất lượng xây dựng MTVH ở Trung tâm góp phần xây dựng văn hóa cho thế hệ trẻ, giúp xã hội phát triển bền vững, là yêu cầu cấp thiết được đặt ra hàng đầu.

Để đạt mục tiêu, yêu cầu trên cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, Thường xuyên làm tốt công tác giáo dục, nâng cao nhận thức và thái độ trách nhiệm của cán bộ, giảng viên, sỹ quan biệt phái, viên chức, người lao động và các đối tượng người học tại trung tâm trong xây dựng MTVH.

Phải tuyên truyền giáo dục để mọi người thấy rằng, đây là nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược xây dựng con người của Đảng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Xây dựng MTVH còn là biện pháp chống “xâm lăng văn hóa”. Công tác giáo dục phải chú trọng nâng cao nhận thức cho các đối tượng, nhất là đối tượng người học về vị trí, vai trò, tầm quan trọng, ý nghĩa, mục tiêu, nhiệm vụ của hoạt động xây dựng MTVH ở Trung tâm, làm cho mọi người có nhận thức đúng đắn và thái độ tự giác, tích cực trong hành động xây dựng MTVH. Đề cao vai trò, trách nhiệm của mỗi tổ chức, cá nhân thực hiện “xây” gắn liền với “chống”, nói đi đôi với làm. Công tác giáo dục, tuyên truyền phải làm thường xuyên, song cần làm tập trung vào đầu các khóa đào tạo, các đợt ra quân nhân ngày lễ, ngày kỷ niệm. Giáo dục mọi người tự giác rèn luyện theo những chuẩn mực văn hóa, giải quyết các mối quan hệ, hình vi ứng xử có văn hóa, phấn đấu mỗi người là một “Chiến sỹ văn hóa”, toàn Trung tâm là một “Điểm sáng văn hóa”. Việc xây dựng MTVH ở Trung tâm phải gắn chặt với thực hiện đẩy mạnh “học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, gắn với phong trào “toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” ở địa phương; tạo sự kết dính “môi trường văn hóa” với “môi trường sư phạm quân sự”.

Hai là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Cấp ủy, Ban Giám đốc, phát huy vai trò của các phòng chức năng, khoa đào tạo, các tổ chức quần chúng và chủ thể trong xây dựng MTVH ở Trung tâm.

Cấp ủy, Ban Giám đốc Trung tâm có vai trò hết sức quan trọng trong quá trình nâng cao chất lượng xây dựng MTVH. Từ thực tiễn những ngày đầu khi Trung tâm chuyển lên Hòa Lạc, Cấp ủy, Ban Giám đốc đã quan tâm triển khai ngay việc xây dựng, cải tạo, củng cố nơi ăn ở, giảng đường, thao trường, bãi tập, cảnh quan gắn với xây dựng MTVH, môi trường sư phạm quân sự lành mạnh. Để nâng cao chất lượng xây dựng MTVH ở Trung tâm, Cấp ủy, Ban Giám đốc hằng năm cần xác định rõ mục tiêu, chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo, xây dựng chương trình hành động sát với đặc điểm tình hình. Các phòng, khoa cần cụ thể hóa thành các kế hoạch, chỉ tiêu, tiêu chí, biện pháp khả thi. Trong đó cần ban hành tiêu chuẩn xây dựng MTVH của Trung tâm, xây dựng nội quy, chuẩn mực về văn hóa đạo đức, hành vi ứng xử, phong cách giao tiếp, thống nhất tác phong mang mặc của cán bộ, viên chức, người lao động trong làm việc, sinh hoạt tập thể, các nghi lễ... Thực hiện tốt việc kiểm tra, đánh giá, sơ kết, tổng kết, nhân rộng, mô hình, điển hình tiên tiến trong xây dựng MTVH. Các khoa giáo viên, khung quản lý phải phát huy tốt chức năng nhiệm vụ, thường xuyên lồng ghép nội dung xây dựng MTVH trong giảng dạy, rèn luyện, quản lý người học, tập trung trang bị những kiến thức cơ bản về truyền thống văn hóa dân tộc, quân đội, địa phương và kỹ năng ứng xử, giao tiếp có văn hóa.

Phát huy vai trò của Đoàn thanh niên, công đoàn của trung tâm làm nòng cốt để xây dựng các mô hình văn hóa, tổ chức các hoạt động văn hóa, định hướng cho thanh niên sáng tạo và hưởng thụ văn hóa lành mạnh; đề ra các chỉ tiêu để đoàn viên thanh niên, đoàn viên công đoàn đăng ký rèn luyện, tích cực xây dựng cảnh quan môi trường, các công trình thanh niên, các công trình sản phẩm của công đoàn, góp phần giữ vững và phát huy MTVH lành mạnh, đẩy lùi tệ nạn xã hội, không có vụ việc vi phạm kỷ luật quân đội, pháp luật nhà nước.

Chủ thể tiến hành nâng cao chất lượng MTVH cũng là những người được thụ hưởng kết quả do MTVH mang lại đó chính là đội ngũ: Cán bộ, giảng viên, công chức, viên chức, người lao động của trung tâm và lực lượng đông đảo là HS, SV và các đối tượng đến trung tâm học tập. Vì vậy, phải phát huy vai trò, sự sáng tạo của chủ thể, coi đây là nhân tố quyết định trong xây dựng MTVH.

Ba là, tích cực đổi mới, đa dạng hóa các nội dung, hình thức hoạt động văn hóa, nâng cao chất lượng hoạt động các thiết chế văn hóa, bảo đảm tốt cơ sở vật chất cho xây dựng MTVH. Chủ động phối hợp để phát huy sức mạnh đồng bộ trong xây dựng MTVH.

Tiếp tục đổi mới và phát huy những hình thức đã thực hiện có hiệu quả trong xây dựng MTVH, đồng thời tìm tòi sáng tạo những hình thức mới để nâng cao chất lượng theo hướng “thiết thực, sâu sắc về nội dung, đa dạng phong phú về hình thức, hiện đại về phương pháp và phương tiện”. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho xây dựng đời sống văn hoá, củng cố và nâng cao chất lượng các thiết chế văn hoá. Tổ chức có chất lượng, đúng định hướng chính trị, thẩm mỹ các hoạt động văn nghệ, thể thao, giao lưu, kết nghĩa... kiện toàn hệ thống bảng tin, bảng ảnh, banner, khẩu hiệu tuyên truyền... sớm xây dựng phòng truyền thống, nhà sinh hoạt văn hóa, phòng Hồ Chí Minh, phòng đọc để giáo dục và từng bước thoa mãn nhu cầu hưởng thu văn hóa của mọi người. Trung tâm là một bộ phận của ĐHQGHN, là một bộ phận của xã hội vì vậy xây dựng MTVH không thể tách rời các môi trường khác, không tách rời phong trào“toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” ở địa phương. Do đó phải chủ động phối hợp chặt chẽ với cấp trên, đơn vị bạn và địa phương để phát huy sức mạnh đồng bộ trong xây dựng MTVH. Làm được như vậy sẽ tạo được MTVH lành mạnh của địa phương và Trung tâm, đẩy lùi tệ nạn xã hội, những hủ tục lạc hậu; góp phần xây dựng cơ sở chính trị vững mạnh trên địa bàn./.

Đại tá Vũ Văn Thân – Giảng viên Khoa chính trị